تست های کم خونی
هماتوکریت (HCT)چیست ؟ تعاریف و علل افزایش و کاهش آن
خرداد
تعریف هماتوکریت (HCT) :
هماتوکریت یا HCT عبارت است از اندازه گیری درصدی از حجم کل خون که توسط گلبول های قرمز اشغال شده است.
پس از سانتریفیوژ خون ارتفاع ستون گلبولهای قرمز اندازه گیری می شود و با ارتفاع کل ستون خون مقایسه می گردد ، نسبت ارتفاع ستون RBC به ستون کل خون در عدد ۱۰۰ ضرب می شود مقدار حاصل حساب می باشد .
این آزمایش بخشی از آزمون روتین شمارش کامل خون است .
HCT انعکاس دقیق از مقادیر هموگلوبین Hgb و RBC است.
نسبت هموگلوبین (HGB) و هماتوکریت (HCT):
چنانچه اندازه گلبول های قرمز طبیعی و مقدارهموگلوبین Hgb نیز کافی باشد، معمولاً درصد هماتوکریت حدود ۳ برابر غلظت هموگلوبین بر حسب گرم در دسی لیتر خواهد شد مقادیر طبیعی بر حسب سن و جنس متفاوت است مقدار آن در زنان کمتر از مردان است و با افزایش سن کاهش می یابد مقدار غیر طبیعی آن نشان دهنده همان حالات پاتولوژیکی است که غلظت هموگلوبین و شمارش غیرطبیعی RBC نیز نشان می دهند.
کاهش آن نشانه کم خونی است (کاهش تعداد گلبولهای قرمز خون )افزایش آن نشان گر اریتروسیتوز است.
عوامل موثر بر هماتوکریت:
هماتوکریت نیز همانند سایر مقادیر RBC ممکن است تحت تاثیر عوامل متعددی غیر از تولید RBC قرار گیرد به عنوان مثال:
- در بیمارانی که دچار کم آبی شده‌اند حجم کل خون کاهش می یابند و در نتیجه گلبولهای قرمز نسبت بیشتری از کل حجم خون را تشکیل می‌دهند و HCT به نحو کاذبی افزایش می یابد.
- چنانچه (MCV) یا اندازه RBC افزایش یابد گلبولهای قرمز سهم بیشتری از آن را تشکیل می دهد و هماتوکریت باز هم بالا میرود.
جهت درخواست آزمایش در منزل وارد شوید :
آزمایش آنلایننحوه محاسبه هماتوکریت (HCT):
هماتوکریت با کشیدن خون به داخل لوله و چرخاندن آن در سانتریفیوژ اندازه گیری می شود.
HCT درصد ستون گلبولهای قرمز به شکل ستون خون است مقدار هماتوکریت در آزمایشگاهها معمولاً با استفاده از دستگاه خودکار شمارش سلولی محاسبه می گردد تصمیم گیری برای نیاز بیمار به دریافت خون معمولاً بر اساس هموگلوبین و هماتوکریت صورت می گیرد.
در یک فرد سالم انتقال خون زمانی که هموگلوبین بیشتر از ۸ و یا هماتوکریت کمتر از ۲۴ باشد انجام می شود.
عوامل تداخل کننده در هماتوکریت یا HCT:
- اختلال اندازه گلبول های قرمز می تواند مقدار HCT را تغییر دهد گلبولهای قرمز بزرگتر موجب افزایش آن می شود زیرا درصد بیشتری از حجم خون را اشغال می نماید.
- شمارش بسیار بالای گلبول های سفید خون هماتوکریت را کاهش داده و کم خونی کاذبی را نشان دهد.
- رقیق شدن خون و کم آبی بر سطح هماتوکریت اثر می گذارد
- بارداری اغلب به علت رقیق شدن خون به مدت طولانی موجب کاهش اندکی در مقدار آن می گردد.
- زندگی در مناطق مرتفع به علت پاسخ فیزیولوژیکی به کمبود اکسیژن موجود، موجب افزایش مقدار هماتوکریت می گردد.
- مقدار هماتوکریت بلافاصله پس از خونریزی چندان قابل اطمینان نمی باشد،زیرا درصد تغییر نمی کند مگر پس از جایگزینی حجم کل خون با مایعات که موجب کاهش آن می گردد.
- داروهایی که می تواند سبب کاهش آن گردند عبارتند از کلرامفنیکل و پنی سیلین.
علت افزایش سطح هماتوکریت(HCT):
- اریتروسیتوز:تعداد گلبولهای قرمز افزایش می یابد علت چنین پدیده‌ای ممکن است بیماری یا پاسخ به شرایط خارجی فرد باشد.
- بیماری قلبی مادرزادی: بیماری سیانوز دهنده قلبی بطور مزمن سطح PO2را کاهش می‌دهد.گلبول های قرمز در پاسخ به آن افزایش می‌یابد و HCT بالا می رود.
- کم آبی شدید (مانند اسهال شدید، سوختگی): به دنبال دفع مایع خارجی سلولی حجم کل خون کاهش می یابد اما تعداد گلبولهای قرمز ثابت می ماند بنابراین درصد خون که توسط گلبول های قرمز اشغال شده است افزایش می یابد و موجب بالا رفتن HCT می گردد .
- بیماری شدید انسدادی مزمن ریوی: هیپوکسی مزمن موجب پاسخ فیزیولوژیک جبران به صورت تحریک تولید می گردد تا ظرفیت حمل اکسیژن افزایش یابد و بدین ترتیب نیز افزایش پیدا می‌کند.
- پلی سیتمی ورا:در این بیماری مغز استخوان بطور نابجا تعداد زیادی گلبول قرمز تولید می کند . بنابراین HCT افزایش می یابد.
علت کاهش سطح هماتوکریت(HCT):
- کم خونی: این اصطلاح برای وضعیت های همراه با کاهش تعداد گلبولهای قرمز به کار میرود. HCT بازتاب غیر مستقیمی از تعداد گلبولهای قرمز است بنابراین کاهش می یابد. بسیاری از انواع بیماری‌ها با کم خونی همراه است.
- هموگلوبینو پاتی ها: در مبتلایان به اختلالات هموگلوبین یا سایر دیسکرازی های خونی ، تعداد و طول عمر RBC کاهش می یابد. بنابراین از HCT کاسته می شود.
- سیروز: در این بیماری فرد دچار افزایش مزمن بار مایعات بدن می گردد از این رو گلبولهای قرمز رقیق شده و درصد HCT کاهش می یابد.
- کم خونی همولیتیک(مانند اریتروبلاستوز جنینی ،هموگلوبینوپاتی ها ، کم خونی های همولیتیک دارویی، هموگلوبینوری حمله یی شبانه ): در کم خونی همولیتیک از طول عمر گلبول قرمز کاسته می شود. با کاهش شمار RBC ، هماتوکریت نیز کاهش می یابد.
- کمبود غذایی: کاهش برخی ویتامین ها و املاح معدنی مانند آهن موجب کاهش RBC و هماتوکریت می شود.
- نارسایی مغز استخوان: کاهش ساخت گلبول قرمز موجب پایین آمدن HCT می گردد.
- دریچه های مصنوعی : موجب ضرباتی مکانیکی به RBC شده و باعث تخریب سلول و در نتیجه کاهش HCT می شود .
- بیماری کلیوی: اریتروپویتین محرک قوی تولید RBC است و در کلیه ساخته می شود. با کاهش سطح این ماده هماتوکریت کم می شود.
- لنفوم
- مولتیپل میلوما
- لوسمی
- بیماری هوچکین: سرطان های خونی اغلب با نارسایی تولید RBC در مغر استخوان همراه می باشند.
- بارداری طبیعی : بدلیل افزایش مزمن آب بدن در بارداری ، باعث رقیق شدن خون و کاهش هماتوکریت می شود.
- بیماری کلاژن-عروقی/روماتوییدی : بیماری های مزمن با کاهش تولید RBC همراه می باشد که منجر به کاهش HCT میشود.
