Na (سدیم) خون / شرح آزمایش سدیم (Na)/ علل افزایش و کاهش سدیم و عوارض آن

سدیم (Na) چیست ؟

سدیم (Na) کاتیون اصلی فضای خارج سلولی است و سطح سرمی آن در حدود ۱۴۰ mEq/L می باشد.غلظت سدیم درون سلولی تنها  ۵ mEq/L  است.

بنابراین نمکهایسدیم عامل اصلی تعیین کننده اسمولالیته خارج سلولی می باشند.

مقدار سدیم (Na) خون تابع چیست ؟

سدیم (Na) تابع تعادل میان سدیم مصرفی در رژیم غذایی و دفع کلیوی آن می باشد.دفع غیر کلیوی آن مانند عرق کردن بطور طبیعی بسیار ناچیز است.

عوامل تنظیم تعادل سدیم (Na) در بدن :

1. آلدوسترون : با تحریک باز جذب کلیوی سدیم (Na) و کاهش دفع کلیوی آن سبب انباشتگی سدیم در بدن می شود.
2. هورمون ناتریورتیک یا فاکتور سوم : که با افزایش سطح سدیم تحریک می شود.این هورمون از جذب کلیوی سدیم کاسته و دفع کلیوی آن را افزایش می دهد.
3. هورمون ضد ادراری (آنتی دیورتیک یا ADH) : تنظیم کننده بازجذب آب از لوله های دور کلیه است، با عمل رقیق یا غلیظ کردن بر سطح سدیم سرم تاثیر دارد.

نقش کلیه ها در تعادل سدیم (Na) بدن :

آب و سدیم از نظر فیزیولوژیکی ارتباط بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند.با افزایش آب آزاد بدن سدیم سرم رقیق شده و ممکن است از غلظت آن کاسته شود.

کلیه ها این وضع را با ذخیره کردن سدیم و دفع آب جبران می کند ، چناچه آب آزاد بدن کم شود، غلظت سدیم سرم افزایش می یابد

⇐در این صورت کلیه با ذخیره نمودن آب آزاد در مقابل این وضعیت عکس العمل نشان می دهد.

آلدوسترون ، فاکتور ناتریورتیک و ADH همگی در این فعالیت جبرانی کلیه مشارکت می نماید.

سطح طبیعی (رنج نرمال) سدیم (Na):

• بزرگسالان:۱۳۶-۱۴۵ mmol/L
• کودکان:۱۳۶-۱۴۵ mmol/L
• اطفال:۱۳۴-۱۵۰ mmol/L
• نوزادان:۱۳۴-۱۴۴ mmol/L

سطح نیاز روزانه سدیم (Na) در بدن :

در بزرگسالان برای حفظ تعادل مصرف روزانه ۹۰-۲۵۰ mEq می باشد. نشانه های هیپوناترمی زمانی آغاز می شود که سطح سدیم (Na) کمتر از ۱۲۵ باشد. اواین نشانه ضعف است.

چناچه سطح سدیم کمتر از ۱۱۵ باشد گیجی و خستگی شدید ظاهر می شود که در صورت ادامه سبب کندی ذهن و اغما می شود.

Δافزایش سطح سدیم (Na):(هیپرناترمی)

*افزایش مصرف سدیم

• افزایش مصرف سدیم در رژیم غذایی: اگر سدیم ( معمولا به شکا نمک ) به مقدار زیاد خورده شود ، بدون اینکه بقدر کافی آب آزاد (آب شرب) مصرف گردد، هیپرناترمی پدید می آید.
• سدیم مازاد در مایعات IV: کلیه طبیعی می تواند روزانه ۴۵۰-۵۰۰ mEq/L سدیم را دفع نماید. چناچه مصرف سدیم در فردی که در حال حاضر دفع سدیم ندارد یا قبلا دچار کمبود سدیم نبوده است ، از این مقدار بیشتر شود ⇐ سطح سدیم افزایش می یابد.

*کاهش دفع سدیم 

• سندرم کوشینگ:کورتیکواستروئیدها اثری “شبه آلدوسترونی” دارند⇐اباز جذب سدیم بالا رفته و باعث افزایش سدیممی شود .
• هایپر آلدوسترونیسم: آلدوسترون محرک بازجذب سدیم در سطح لوله های کلیوی است.

∇کاهش سطح سدیم (Na):(هیپوناترمی)

*کاهش مصرف سدیم

• کمبود سدیم در رژیم غذایی : بازجذب سدیم از روده بسیار بالا است پس امکان کمبود نمک خیلی بندرت رخ می دهد.
• کمبود سدیم در مایعات IV: چناچه درمان جایگزینی با IV ، مقدار سدیمی کمتر از حداقل دفع فیزیولوژیکی ، یا دفع جاری سدیم تامین نماید ، باقیمانده سدیمبدن رقیق می شود.

*افزایش دفع سدیم

• بیماری آدیسون : سطح آلدوسترون و کورتیکواستروئیدها کافی نمی باشد و سدیم در کلیه ها بازجذب نمی شودو در ادرار دفع می شود.
• اسهال ، استفراغ ، آسپیراسیون نازوگاستریک: سدیم محتویات GI به همراه مایع دفع می شود.

  

• دفع داخل لوله ای روده (ایلئوس ، انسداد مکانیکی) : مقدار زیادی از مایع خارج سلولی وارد فضای سوم می شود و به درون روده متسع می رود. این مایع حاوی سدیم است.
• تجویز دیورتیک: عمل بسیاری از دیورتیک ها براساس مهار بازجذب کلیوی سدیم است. در نتیجه سطح سدیم کاهش می یابد.
• نارسایی مزمن کلیه:کلیه قدرت بازجذب خود را از دست می دهد و مقدار زیادی سدیم از ادرار دفع می شود.
• آسپیراسیون مقدار زیاد مایع جنبی یا صفاقی : غلظت سدیم در این مایعات مشابه سدیم است. جبران آسپیراسیون این مایعات با ترشح ADH انجام می شود که خود موجب افزایش بازجذب کلیوی آب و رقیق شدن سدیم می گردد.

افزایش آب آزاد بدن:

• نوشیدن زیاد آب
• هیپرگلیسمی: بازای هر ۶۰mg/100mL افزایش گلوکز بیش از حد طبیعی ، ۱mEq/L از سدیم کاسته می شود.
• مصرف زیاد آب از راه IV: اگر در بیمار مبتلا به کمبود قابل ملاحضه سدیم ، مایع IV درمانی فاقد سدیم باشد، جایگزینی مجدد آب موجب رقیق گشتن سدیم می شود.
• نارسایی احتقانی قلب
• ادم محیطی
• آسیت
• افیوژن پلور
• دفع داخل لوله ای روده
• سندرم ترشح نامنتسب یا نابجای ADH

عوامل تداخل کننده در آزمایش سدیم (Na):

• موارد اخیر جراحی ، تروما و شوک به علت کاهش جریان خون کلیوی سبب افزابش می گردد. رنین و آنژیوتنسین محرک ترشح آلدوسترون است.
• دارو هایی که موجب افزایش میزان سدیم می شود:

 

← آنتی بیوتیک ها ، استروئیدهای آنابولیک ، کلونیدین، کورتیکوتستروئیدها ، داروهای سرفه ، ملین ها،   متیل دوپا ، کاربنی سیلین، استروژن ها و ضد بارداری خوراکی

• داروهایی که موجب کاهش میزان سدیم می شود :

← کاربامازپین، دیورتیک ها، مایعات IV فاقد سدیم، سولفونیل اوره ها، تریامترن، مهار کننده های آنزیم مبدل               آنژیوتنسین(ACE)، کاپتوپریل ، هالوپریدول ، هپارین ، دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی ، ضد    افسرگی های سه حلقه یی و وازوپرسین.

 

---

جهت انجام نمونه گیری رایگان در منزل ، خونگیری و ارایه جواب در محل می توانید با شرکت هوم لب (homelab.ir) تماس بگیرید:

تلفن:۰۲۱۲۸۴۲۳۳۲۲

 

 

منبع :کتاب پاگانا صفحه ۴۱۷تالیف ۱۳۹۸٫/ www.niddk.nih.gov /